Pracodawcy często pomagają pracownikom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Pomoc ta może przyjąć różną postać, jej popularną odmianą są zapomogi. Rozliczenie ich na gruncie podatku dochodowego może być różne, może ona bowiem podlegać opodatkowaniu lub zwolnieniu od podatku.

Zgodnie z art. 12 ustawy o PIT za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Jednak nie wszystkie wypłaty pieniężne i przekazane świadczenia rzeczowe stanowią przychód pracownika ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu. Niektóre z nich korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego na mocy art. 21 ustawy o PIT.

I tak, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o PIT zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci są zwolnione do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł, z pewnymi wyjątkami.

Przez zapomogę należy rozumieć jednorazowe świadczenie (najczęściej pieniężne) dla osoby, która wskutek zdarzeń losowych poniosła jakąś stratę lub w inny sposób znalazła się w trudnej sytuacji życiowej.

Jak wskazuje praktyka życia gospodarczego, zapomogi są wypłacane z wielu tytułów. Pracodawcy często mają wątpliwości, czy dana zapomoga dla pracowników korzysta ze zwolnienia, poniżej prezentujemy najczęściej występujące.

Jak wskazują organy podatkowe, zapomoga dla pracowników korzysta ze zwolnienia, gdy wpłacona jest z chorobą dziecka pracownika. Jednak dla celów dowodowych powinna być poświadczona odpowiednimi dokumentami, tj. odpowiednim zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym długotrwałą chorobę dziecka, orzeczeniem o niepełnosprawności dziecka oraz fakturami imiennymi za leki z apteki.

Przez długotrwałą chorobę należy rozumieć chorobę wymagającą długotrwałego leczenia w sposób stały lub przez długi okres, mającą długotrwały przebieg. Analizując, czy choroba jest długotrwała, nie sposób odwołać się do konkretnych ram czasowych przesądzających o tym, jak długo ma ona trwać, by możliwe było objęcie zapomogi wypłaconej w związku z tą chorobą zwolnieniem z opodatkowania. Z medycznego punktu widzenia długotrwałe choroby to choroby „przewlekłe, nieuleczalne, wrodzone”.

Również organy potwierdzają, iż takie zapomogi korzystają ze zwolnienia, czego przykładem jest pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 31 października 2014 r., sygn. IBPBII/1/415-632/14/MK: „(...) choroba, jaką rozpoznano u pracownicy oraz jej dziecka, tj. „całoroczny alergiczny nieżyt nosa”, jest – pomimo stwierdzenia Wnioskodawcy, że „całoroczny alergiczny nieżyt nosa” nie jest długotrwałą ciężką chorobą – chorobą długotrwałą. Z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 26 nie wynika, aby długotrwała choroba miała być ciężką długotrwałą chorobą. Zatem bezzwrotna pomoc w kwocie 300 zł wypłacona pracownicy w związku z długotrwałą chorobą jej i jej dziecka ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwolniona jest z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (…)”.

Zalane mieszkanie pracownika

W opinii prawników wypłacenie zapomogi w związku z zalaniem mieszkania może korzystać ze zwolnienia. Przepisy podatkowe nie precyzują jednak, jak należy rozumieć użyte pojęcie "indywidualne zdarzenia losowe". Przez zdarzenia losowe należy rozumieć wszelkie nagłe, niespodziewane pojedyncze zdarzenia wywołane przyczynami zewnętrznymi, których nie można przewidzieć, a które są niezależne od człowieka, nawet przy zachowaniu należytej staranności. Niewątpliwie śmierć członka rodziny spełnia warunki do zakwalifikowania jako indywidualnego zdarzenia losowego, dlatego też może korzystać ze zwolnienia.

Stanowisko to potwierdził w interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2013 r., sygn. ILPB1/415-619/13-2/AG, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w której możemy przeczytać: “(...) zapomoga wypłacona ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w związku z trudną sytuacją życiową, w jakiej znalazł się pracownik na skutek indywidualnych zdarzeń losowych, jest zwolniona od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do kwoty określonej w tym przepisie, tj. do kwoty 2280 zł. Wobec tego Wnioskodawca, jako płatnik, nie jest obowiązany do naliczenia, pobrania i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy z tego tytułu do ww. wysokości (…)”.

Nadwyżka ponad 2280 zł

W sytuacji, gdyby wypłacona zapomoga przekraczała kwotę 2280 zł, nadwyżka ponad 2280 zł otrzymanej przez pracownika zapomogi traktowana jest jako przychód ze stosunku pracy i jest opodatkowana na zasadach ogólnych. Pracodawca powinien od tej kwoty pobrać zaliczkę na podatek i wykazać opisany dochód w deklaracji PIT-11.
Takie też stanowisko potwierdzają organy podatkowe, tytułem przykładu można wskazać pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w Katowicach z 11 kwietnia 2005 r., nr PD III/415-8/05, w którym czytamy: „(…) Zgodnie z aktualnie obowiązującą treścią art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 14 poz. 176 ze zm.), wolne od podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280,00 zł, z zastrzeżeniem pkt 40 i 79 ustawy. Przy czym należy zauważyć, że wyżej cytowane brzmienie przepisu obowiązuje począwszy od dnia 1 stycznia 2004 r. W aktualnym brzmieniu art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawodawca nie różnicuje podatkowo zapomóg w zależności od źródeł ich wypłacania, tak więc wnioskodawca zasadnie przyjął, iż kwoty zapomóg wypłaconych pracownikowi w roku podatkowym podlegają zsumowaniu, a nadwyżka ponad kwotę 2.280,00 zł podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (…)”.